Verandering verloopt niet lineair

Dingen veranderen in het ondertussen. Tussen hier en daar. Wanneer wat was, er niet meer is en wat gaat zijn, nog onbekend is. Deze tussentijd wordt ook wel de liminale fase genoemd.

Verandertrajecten worden als lastig ervaren en slagen lang niet altijd. In het boek Tricky Tijden beschrijft Jitske Kramer vanuit antropologisch perspectief heel helder hoe veranderprocessen verlopen. En wat het van mensen vraagt, welke valkuilen en welke handvatten er zijn. Ik deel graag een samenvatting met je.

 

Open doelbewust de liminale fase.

Dit betekent een stevig besluit om te stoppen met ‘het oude’. En ook: bied een goed verhaal waarom de verandering nodig is (en dat deelt met alle betrokkenen). Markeer het startmoment. De bagage voor de route: een reflectief MT, in staat om onder hoge druk effectief samen te werken en gezonde teaminteracties te bevorderen.

Stoelriemen vast. Wees voorbereid op een bumpy road.

Definieer belangrijke waarden en normen (hier kom ik later op terug). Spreek ‘spelregels’ af met elkaar over hoe de dialoog open te houden. Erken het ‘niet weten’ gedurende het veranderproces en wees daar transparant over. Moedig medewerkers en leidinggevenden aan hun conflicterende belangen op tafel te leggen. En bespreek consequent met open en onderzoekende houding de belangentegenstelling.

Navigeer op de weerstand die ontstaat, door te onderzoeken welke motivatie erachter schuilt. Daarmee ontstaat er beweging en voorkom je dat dingen vastlopen. Het is menselijk om het lastige gesprek uit de weg te gaan en conflict te vermijden. Liever de verandering vormgeven vanuit de visie of droom en niet de ‘pijn’ die de verandering oproept bij mensen. Op die manier voorkom je toxische teaminteracties en ongewenste machtsdynamieken.

Mensen geloven verhalen.

Mensen meekrijgen in een verandering vraagt om verhalen waar richting en zingeving uit spreekt. Mensen zoeken houvast in tijden van onzekerheid. Stappen in het proces vormen als het ware afzonderlijke hoofdstukken binnen het grotere veranderverhaal. Op die manier kunnen ze als tussenverhaal houvast bieden waardoor medewerkers snappen wat in het proces erbij hoort, begrijpen wat er van hen verwacht en misschien wel het belangrijkste kunnen vertrouwen op degenen die het proces leiden.

Pas op voor de trickster!

Vaak is het nodig dat grenzen worden opengebroken en heilige huisjes omver worden geschopt. Op die manier kunnen nieuwe werkelijkheden ontstaan. Dit is essentieel in het proces van vooruitgang en innovatie. Mensen met kwaliteiten om dit te doen, noemt Kramer in haar boek ‘tricksters’.

Wat is een trickster? Een korte weergaven vrij naar eigen inzicht op basis van het boek: Mensen die grenzen oprekken, haast grenzeloos kunnen zijn. Losjes omgaan met de waarheid, en de waarheid naar hun hand zetten. Verwarring creëren en mensen alle kanten op manipuleren, al zien ze dat zelf niet zo. Verandering gaat dikwijls samen met een gevecht tussen tricksters en de macht. Ze geeft in haar boek meer inkleuring inclusief archetypen wat de herkenbaarheid vergroot.

Beperk de ruimte voor de trickster.

In verandering krijgen chaos en verwarring ruimte. Een trickster maakt daar niet alleen handig gebruik van, hij creëert het ook. Het kan leiden tot polarisatie en misleiding. Hoe beperk je de ruimte voor trickster tot daar waar het dient en niet over een grens gaat? Dit vraagt krachtig leiderschap. Liminaal leiderschap.

Balanceren is een belangrijke vaardigheid voor leiders in tijden van verandering. Grenzen verleggen én keuzes maken, ruimte geven én daadkracht tonen. Beschikken over een stevig moreel kompas om de daden van de trickster te kunnen beoordelen. Vandaar dat het helder stellen van waarden en normen voorafgaand aan het veranderproces van belang is. Je wordt als MT op de proef gesteld, wees voorbereid door met elkaar het moreel kompas af te stellen.

Niemand ís een trickster.

Er zit een trickster in ieder van ons. En niemand ís alleen maar een trickster. Mensen hebben een hart, een ziel, een geweten. Tricksters zijn hartstikke nodig in verandertrajecten. En het is ook nodig om hen begrenzing te geven en aan te spreken op trickster tactieken. Welke tactieken zijn behulpzaam en ondermijnen belangrijke waarden of werken destructief.

We zijn verdwaald, maar niet verloren.

Jitske Kramer ziet de huidige tijd -die zich kenmerkt door allerlei crises- als een liminale tijd. Er is een transformatie gaande. Wat was, is niet meer, wat er gaat zijn is nog niet bekend. In haar masterclass Tricky Tijden geeft ze hoopvolle inzichten om niet verder te verdwalen. Daar kunnen we allemaal op onze beurt in het klein aan bijdragen: Het doet er toe. Wat je zegt. Wat je denkt. Wat je doet.

Mocht je na het lezen van mijn samenvatting willen deelnemen aan de Masterclass Tricky, kom dan even bij me in de lucht voor een relatiecode waarmee je €75 korting krijgt.