Een ander perspectief
Inzet van macht ligt onder een vergrootglas. Waar het een goede beweging is om machtsmisbruik aan de kaak te stellen, wil ik er een perspectief aan toevoegen. Enkel het veroordelen ervan lost niets op. Graag wil ik op een andere manier licht schijnen op de kwestie. Dat vraagt om een lerende houding, zowel van de machthebber als ook van de omstander die zich niet uitspreekt. Opdat er daadwerkelijk verandering kan plaatsvinden.
Het leren begint door vanuit menselijkheid te kijken. Mensen verschillen in de manier hoe ze zich verhouden tot macht en onmacht. Hoe kan het dat iemand van nature de macht naar zich toe trekt, terwijl een ander dat helemaal niet doet? Wat maakt dat iemand op dergelijke wijze de wereld tegenmoet treedt en als zodanig reageert? Het antwoord houdt niet enkel verband met karakter, maar ook met vorming. Ieder mens treft in zijn thuissituatie omstandigheden aan waarbinnen hij opgroeit. In het aanpassen in die thuisdynamiek worden gedragspatronen geboren. En die laat je helaas niet thuis aan de kapstok hangen, maar komen -of je wilt of niet- mee op de werkvloer.
Onlangs bracht de volgende casus een mooi voorbeeld en inspiratie voor dit blog. Een directeur van een middelgrote organisatie leerde over hoe hij door zijn omgeving werd ervaren. Dat bleek confronterend en anders dan het beeld dat hij over zichzelf had. De oorsprong van zijn gedrag was terug te leiden naar een zeer onveilige thuissituatie voor hem als kind. Om met die situatie te dealen, besloot hij al jong dat het belangrijk was om zichzelf te redden. Een manier die voor hem werkte was zichzelf groter maken. Controle pakken en touwtjes in handen nemen. Een zeer begrijpelijke keuze destijds, maar is het nog steeds nodig in het hier & nu?
Veroordelen of veranderen?
Deze directeur stond open voor leren. Hij leerde dat jezelf groter maken effect heeft op het contact met de ander. Onbedoeld komt het pantser mee in de non-verbale communicatie. In de theorie noemen we het fenomeen waarover hij leerde: Overdracht. Inzicht krijgen in dit fenomeen, zorgt in mijn optiek voor de werkelijke sleutel tot verandering. Het enkel afkeuren en veroordelen van zijn gedrag en vorm van leidinggeven, brengt geen verandering dichterbij. Bewustwording en gedragsalternatieven wel.
In mijn sessies begin ik met de menselijke maat. Niemand op een voetstuk, niemand te min. Wat heeft iemand nodig die zich niet durft uit te spreken? En wat moet iemand leren die het tegenovergestelde gedrag laat zien. Het begeleiden van een dialoog -hoe moeilijk, spannend of confronterend dat ook kan zijn- biedt voor alle betrokkenen kans om andere inzichten op te doen, te leren en te groeien. Veroordelen lost niets op. Feitelijk gebeurt daarmee hetzelfde, maar dan andersom, het uitsluiten van het andere perspectief. Benut juist alle perspectieven, waar verschil van perspectief schuurt, biedt wrijving glans. Dát is de taak voor inclusief leiderschap.
Anders kijken, meer zien met kennis van overdracht
Het gedrag van de directeur in dit voorbeeld kan worden verklaard vanuit het fenomeen overdracht. het gaat ervan uit dat een gedragspatroon dat jong wordt aangeleerd, doorgaans in het latere leven wordt herhaald, ongeacht of het in het hier en nu nodig is of niet. Het biedt een opening om vragen te stellen. Wat mij betreft is theorie over overdracht noodzakelijke kost in management en/of veranderliteratuur. Als je meer wilt weten over het fenomeen overdracht, luister dan ook eens de podcast Overdracht als Leerlandschap die ik samen met Lisette Snippe maakte in de serie Phoenix in Gesprek in opdracht van Phoenix Opleidingen in Utrecht.
